طبیعت ارمنستان سرشار است از شگفتی‌هایی که وجود آنها در جهان هستی نه تنها برای مردم این سرزمین بلکه برای گردشگران از سراسر دنیا، غرور آفرین و نشاط بخش است. در اینجا هفت مورد از برترین عجایب طبیعت ارمنستان را که به نام “عجایب هفتگانه طبیعی ارمنستان” شناخته شده اند معرفی می کنیم. دانستن در مورد شگفتی های طبیعت هر مرز و بوم اطلاعات جامعی در مورد اقلیم و شرایط جغرافیایی آن منطقه حاصل می کند. عجایب هفتگانه طبیعی ارمنستان عبارتند از:
- دریاچه سوان (Sevan Lake)
- پل شیطان (DEVIL\’S BRIDGE)
- غار خرس (BEARS\’ CAVE)
- جنگل خسرو (KHOSROV\’ RESERVE – FOREST)
- دره لوری (LORI CANYON )
- سختوراشن (SKHTORASHEN)
- جرموک (JERMUK)
دریاچه سوان(Sevan Lake)
در مرکز جمهوری ارمنستان در۶۰ کیلومتری شمال شرقی ایروان و در استان گغارکونیک واقع شده است. این دریاچه بزرگترین دریاچه قفقاز و بزرگترین دریاچه کوهستانی آب شیرین در جهان و بزرگترین دریاچه ارمنستان است و همچنین یکی از مرتفع‌ترین دریاچه‌های جهان محسوب می شود. نام سوان از ریشه اورارتویی سیونا و به معنی «سرزمین دریاچه‌ها» گرفته شده‌است و اسامی دیگر این دریاچه شامل گقارکونیک، دریای گقام، لیخنس(یونانی ولاتین)، گکچا(به ترکی به معنی دریاچه آبی) هستند.
ارتفاع آن از سطح دریا۱۹۱۶ متر و مساحت کل آن در حدود۵۰۰۰ کیلومتر مربع است. حدود ۳۶ جویبار به این دریاچه می‌ریزند و تنها رودخانه‌ای که از سوان سرچشمه می‌گیرد رود هِرازدان است. دریاچه سوان زیستگاه انواع گوناگونی از آبزیان می باشد که به عنوان معروف‌ترین آن ها می توان به ماهی قزل‌آلای ایشخان اشاره کرد که طعم عالی و قیمت بالایی دارد. (ایشخان به معنی شاهزاده است.) وزن این ماهی در دو یا سه سالگی به بیست کیلوگرم می رسد و ایشخان بالغ نیز معمولاً در حدود صد و پنجاه کیلوگرم وزن دارد. در بسیاری از دریاچه ها پرورش ایشخان را امتحان کرده‌اند اما به دلیل شرایط آب و هوایی خاص زیست این ماهی، هر بار تلاش ها با شکست روبه رو شده است.
گفته می‌شود که خروشچف رئیس جمهور اتحادیه جماهیر شوروی سابق طعم ایشخان را چشیده و در حدی به آن علاقمند شد که برای جلوگیری از انقراض این گونه دستور ساخت تونل آرپا- سوان را صادر نمود. در سال ۱۹۴۹ به دلیل فعالیت‌های صنعتی سطح آب کاهش یافت، اما قبل از آن سطح دریاچه ۱۴۱۶ متر مربع بود با عمق ۸۱ متر و ظرفیت آب آن نیز ۳۹ متر مکعب بود.
در اواخر قرن بیستم تونل ۴۸ کیلومتری آرپا- سوان با هدف حفظ سطح آب دریاچه ساخته شد. ساخت این تونل بسیار خوب و از شگفتی های مهندسی آن زمان می‌باشد. دریاچه سوان با کوه‌ها و آثار تاریخی با ارزشی احاطه شده است. جالب‌ترین این آثار کلیساهایی در جزیره سوان است که از نظر سبک معماری و زیبایی و جذابیت ظاهری منحصر به فرد می‌باشند. از دیگر جاذبه‌های گردشگری در اطراف دریاچه سوان می‌توان به شهر لچاشن اشاره کرد که در سال ۲۰۰۰ قبل از میلاد مسیح ساخته شده است. از گردشگاه‌های دیگر پیرامون این دریاچه، چشمه آب معدنی دیلیجان و شهرستانی به همین نام است.
پل شیطان (DEVIL’S BRIDGE)
پل شیطان (به انگلیسی DEVIL’S BRIDGE 🙂 عبارتی است برای اشاره به گونه‌ای از پل‌های قدیمی که در باور عامه به وسیله شیطان ساخته شده‌اند یا شیطان در ساختن آنها نقش داشته است و یا در برخی موارد محلی هستند برای مقابله با خواسته‌های شیطانی.
پل‌های شیطان که تعدادشان بیش از ۳۰ عدد است اغلب در کشورهای اروپایی واقع شده اند. بیشتر این پل‌ها از سنگ ساخته شده اند یا از آرک در معماری آنها استفاده شده است – به همراه عمارت یا اتاقکهایی در میان یا بر فرازشان – و معمولا نکات فنی قابل توجهی در ساختار آنها وجود دارد. در برخی روایات محلی زمان ساخت این سازه‌ها را به اشتباه به دوران روم باستان نسبت می‌دهند، اما در واقع آنها متعلق به سده‌های میانه هستند و مابین سالهای ۱۰۰۰ تا ۱۶۰۰ میلادی بناشده‌اند.
در مورد ساخت این پُل‌ها روایات مختلفی وجود دارد که عمدتا ریشه در افسانه‌های فولکلور مردمان هر منطقه دارد و در آنها به مضامینی مانند فریفتن شیطان و یا پیمان بستن با او اشاره شده است. یکی از عجایب طبیعت ارمنستان نیز پل شیطان در این کشور است که بر روی رودخانه ووروتان است که با ۱۵۰ متر عمق و بیش از ۱۷۰ متر طول در سمت شرق روستای داتو در جریان است. نام اصلی این پل ساتانا (Satana) می باشد.
طول این پل ۳۰ متر وعرض آن ۵۰ تا ۶۰ متر و ارتفاع آن از سطح رودخانه ۵۰ متر می باشد و جاده گوریس- داتو نیز بر روی آن قرار دارد. پل شیطان ارمنستان نیز همانند دیگر پل‌های معروف به همین نام، یک پل سنگی است که از سنگ‌های تراورتن ساخته شده است. استالاگمیت های بزرگ و دیرک‌های تراورتن از زیر پل به زیبایی آویزان است.
چشمه‌های معدنی گازدار به طور طبیعی بر روی پل و اطراف آن به وجود آمده‌اند، مقدار آب آنها ۵۰۰ تا ۶۰۰ لیتر در روز می باشد و درجه حرارت آب آنها نیز ۲۵ درجه سانتیگراد است. برخیاز این چشمه‌ها که در زیر پل قرار دارند به داخل رود وورودتان می‌ریزند و جریان آن را شدت می‌بخشند. در نگاه نخست این گونه به نظر می رسد که یک نهر کم آب به زیر پل می رود و وقتی از سمت دیگر خارج می شود به رودی پر آب تبدیل شده است. بخش عمده آب رودخانه برای آبیاری گیاهان استفاده می‌شود.
در نزدیکی چشمه‌ها استخر‌های کوچکی ساخته شده است که مردم محلی از آب آنها برای مداوا استفاده می کنند. در طول تاریخ همواره موقعیت جغرافیایی و شرایط طبیعی این پل در رفت و آمد در این منطقه حائز اهمیت بوده است. در زمان جنگ‌های آزادی خواهان سیونیک به رهبری گارگین نژده، آزادی خواهان بلشویک‌ها و دیگر متجاوزین را که سعی در اشغال اراضی این منطقه داشتند، به داخل دره می انداختند.
غار خرس (BEAR’S CAVE)
غار آرجر (Arjer) در جنوب شرق ایروان در منطقه وایوتس دزور (Vayots Dzor) و در نزدیکی مجموعه کلیسای نوراوانک قرار دارد. تنها راه رسیدن به این غار مسیر باریکی است که از نوراوانک تا غار کشیده شده است و رسیدن به آن، پیاده ۳۰ دقیقه زمان می‌برد. هر ساله گردشگران زیادی این مسیر را برای دیدن این غار شگفت انگیز طی می‌کنند.
غار آجر که به نام غار خرس معروف است ۳.۵ کیلومتر طول و بیش از ۷۰۰ متر عمق دارد. سراسر غار با مرجان هایی با رنگ‌ها و شکل‌های مختلف پوشیده شده است و این باعث زیبایی و اسرارآمیز به نظر رسیدن این غار می‌شود. یک رودخانه و دریاچه زیرزمینی کوچک نیز در این غار وجود دارد که به همراه چند مجرا و لوله، فضای غار را به دنیای رنگارنگ و اسرار آمیزی تبدیل کرده است که دیدن کردن از آن خاطره‌ای فراموش نشدنی خواهد بود.
جنگل خسرو (KHOSROV’ RESERVE – FOREST)
در تاریخ بشر بسیار اتفاق افتاده است که در مناطق و کشور های مختلف پادشاهان و حکمرانان با اهداف گوناگونی به ساختن مخازن و کانال ها و دریاچه های مصنوعی اقدام کنند. در مورد طبیعت ارمنستان این امر واضح است که تمامی شگفتی های آن کاملاً طبیعی هستند هر چند در سال ۳۳۰ شاه خسرو در دوران کوتاه حکومت خود به ایجاد جنگلی در نزدیک پایتخت آن زمان ارمنستان اقدام نمود و حیوانات زیادی را جمع آوری کرده و در آن پراکند تا شکارگاهی ایجاد شود، اما باید به این حقیقت توجه داشت که به دلیل اقلیم مناسب این منطقه بود که زندگی گیاهی و جانوری در آنجا گسترش و ادامه یافت.
در کل شاه خسرو با این که فقط هشت سال (از ۳۳۰ بعد از میلاد مسیح تا ۳۳۸۹ حکمرانی کرد اما با دو عمل سازنده اش در تاریخ ارمنستان نامی خاطره انگیز دارد. این دو اقدام شامل ایجاد جنگل خسرو شاه و پایتخت دوین است. وی این پایتخت را ایجاد نمود که ۶۳۰ سال متمادی پایتخت ارمنستان بود و بزرگترین شهر این منطقه بود.
جنگل خسرو پس از گذشت سال ها هنوز پا بر جاست و با ۱۷۰۰ سال قدمت، قدیمی ترین جنگل مصنوعی جهان محسوب می شود. از سال ۱۹۵۸ این جنگل به منطقه حفاظت شده دولتی تبدیل شد. جنگل خسرو مساحتی بالغ بر ۲۷۰۰۰ هکتار را در بر می گیرد و در ارتفاع ۸۵۰ تا ۲۳۰۰ متری در دامنه های جنوب غرب کوه های گقاما و دامنه های کوهستان های اورتز، یرانوس، داهناک، ایربتسلر و خسروسار گسترده است.
با تبدیل جنگل خسرو به یک منطقه حفاظت شده، سلامت و حیات پوشش گیاهی غنی و گونه های گوناگون جانوری تضمین شده و اقداماتی در جهت افزایش تنوع گونه های گیاهی و جانوری این منطقه صورت گرفت. در قسمت های مرتفع تر پوشش گیاهی به شکل جزیره ای می باشد و این قسمت ها با درختان بلوط و اردج پوشیده شده اند. در کل ۱۴۱۵ نوع گیاه در این جنگل وجود دارد. درختان سرسبز سپیدار برگ پهن، درختان بداغ و سمان کوهی و یسمن های زرد قفقازی نمونه هایی از انواع گوناگون این گیاهان هستند. در قسمت های مرتفع تر نیز پوشش گیاهی استپ کوهی مشاهده می شود.
این جنگل از نظر تنوع جانوری نیز بسیار غنی می باشد و با وجود رسیدگی ها و حفاظت های زیست محیطی این جانوران به دور از خطر انقراض و هر گونه خطر دیگری به ادامه حیات و تولید مثل می پردازند. از میان گونه های مختلف پرندگان در این جنگل می توان به زغن سیاه، کرکس ریش دار، کرکس سر سفید، عقاب، کبوتر وحشی و زاغ کبود اشاره کرد. همچنین پلنگ، خرس قهوه ای، گراز، روباه، گرگ، خرگوش، سیاه گوش، راسو و گورکن از جانوران این جنگل هستند و خزندگان متعددی مانند مار افعی در آن یافت می شود. از سال ۱۹۵۴ گوزن خالدار اوسروس نیز در این منطقه پرورش داده می شود.
رود پر آب آزاد با نهر ها و آبشار های متعدد در جنگل خسرو روان است. جالب این که آثار تاریخی نیز در این منطقه وجود دارد. کلیسای کغارد و کلیسای هاووتس تار و قلعه گاکاوابرت و یک پل متعلق به قرون وسطی در این منطقه واقع شده اند.
دره لوری (LORI CANYON )
این دره باریک و بلند با کوه های عظیم احاطه شده است و جنگل های انبوه با درختان بلوط سراسر آن را پوشانده است و رودخانه ای را در خود جای داده است. طبیعت ارمنستان شامل چندین دره زیبا و اسرار آمیز با رودخانه های پر آب است که این مناظر شورانگیز الهام بخش هنرمندان به ویژه نقاشان می باشد اما دره لوری با همه این دره ها تفاوت دارد. این شگفتی پر جاذبه طبیعت غنی ارمنستان از آن رو حائز اهمیت است که با ارتفاع بسیار بلند و ظاهر متفاوتش در حین زیبایی رعب انگیز است و این شاخصه به دست نقاشان چیره دست در نقاشی هایی که از این دره کشیده شده است، به خوبی نمایان است.
در مورد دره پر رمز و راز لوری همواره قصه ها و افسانه های محلی وجود داشته است. می گویند که در بعضی از قسمت های اسرار آمیز این دره تا به حال هیچ کس پای نگذاشته است. دژها و قلعه های بسیار محکم و با شکوه، مقبره ها و معابد که در بالای کوه ها در این منطقه ساخته شده اند، زیبایی این منطقه را صد چندان کرده اند.
دره لوری یکی از ناب ترین قسمت های طبیعت ارمنستان است و مکان بسیار مناسبی ست برای آن دسته از گردشگران که به دنبال سکوت و آرامش می باشند.
سختوراشن (SKHTORASHEN)
در مرکز روستای سختوراشن، یک درخت غول آسا سر به آسمان بر آورده است که نام کهن ترین درخت جهان به تازگی در شناسنامه اش ثبت شده است. درون این درخت ۲۰۲۷ ساله یک فضای توخالی به مساحت ۴۴ متر مربع وجود دارد و در واقع ۱۰۰ نفر می توانند در کنار هم درون تنه این درخت بایستند. ارتفاع این درخت عظیم الجثه نیز ۵۴ متر است که معادل بلندای یک ساختمان ۱۸ طبقه است.
اندازه درخت سختوراشن حتی از درختان روستای کوس در دریای اژه نیز بزرگتر است، همچنین از دختان دره فیروزه در عشق آباد، و شاید این دلیل اصلی ارزش زیاد این درخت برای مردم محلی است. این مردمان درخت سختوراشن را به عنوان یک زیارتگاه مقدس می دانند.
یک چشمه آب سرد به نام تنجرو (Tnjru) در جلوی این درخت از زمین می جوشد. با توجه به کتیبه های سنگی قدیمی این چشمه به همت سه تن از افراد روستا حاصل شده است.
در مسافت ۱۰۰ کیلومتری این چشمه روستای باستانی سختوراشن قرار دارد. با وجود گذشت زمان طولانی هنوز هم باقی مانده های ساختمان ها، کلیسا و محوطه و قبر ها نشان از زندگی مردمان این روستا دارد. کلیسا متعلق به قرن شانزدهم می باشد و از روی نوشته های روی سنگ قبر ها می توان دریافت که متعلق به زمان دورتر از قرن شاندهم هستند.
سختوراشن جدید هم در همان محوطه و در همان شیب واقع است. در این روستا نیز کلیسایی وجود دارد که به قرن بیستم تعلق دارد. دیدن کردن از این روستا و آثار تاریخی آن در کنار دیدن کردن از بزرگترین درخت جهان، خاطره ای فراموش نشدنی خواهد بود.
جرموک (JERMUK)
جرموک شهری است در استان وایوتسجور واقع در جنوب ارمنستان.
جرموک دارای چشمه های معدنی آب گرم و آبشار است و در زمان شوروی از تفریحگاههای محبوب تابستانی بود. یکی دیگر ازویژگی های این شهر وجود چشمه های آب اشامیدنی در اقصی نقاط شهر است که دمای آنها بین ۳۰ تا۷۰ درجه می باشد.
امروزه شهر جرموک تولیدات آب معدنی زیادی دارد و دولت ارمنستان برای تبدیل دوباره آن به یک مرکز گردشگری تلاش می کند. جرموک در حال حاضر در حال تبدیل شدن به یک مرکز مدرن گردشگری و خدمات بهداشتی و درمانی و همچنین به نوعی مرکز شطرنج می باشد. طبیعت بینهایت زیبای آن هوای تمیز وچشمه آب گاز دار جرموک هر ساله در تابستان باعث جذب توریست های فراوانی می شود. مسابقات شطرنج زیادی هر ساله در این شهر میزبانی می شود.
آب اشامیدنی جرموک دارای خواص درمانی است که ابدرمانی ان از زمان قرون وسطی تاکنون ادامه دارد ومتخصصان آبدرمانی در این شهر و به خصوص در هتلها حضور دارند وازدیرباز مورد توجه خاص و عام واقع شده اند. جالب ذکر است که این روش های درمانی بسیار موثر واقع می شود.
جنگل جرموک پر از درختان بلوط و همچنین گیاهانی مثل گل رز، گلابی وحشی، آلو و درخت عرعر است . حیواناتی مانند روباه، خرگوش و خرس نیز در این منطقه وجود دارد. نام جرموک در ارمنی به معنی جای گرم است. واژه جرم ارمنی و گرم فارسی همریشه هستند.
